زمان- پەیوەندیی ڕەگی ڕابوردوو و ڕانەبوردوو لە زمانی کوردیدا 2

لە بەشی یەکەمی ئەم باسەدا، باسی ئەوەمان کرد کە لە زمانی کوردیدا ڕەگی ڕابوردووی کار، لە ڕووی ڕەگی ڕانەبوردووی کارەوە دروست دەکرێت و ڕێسای بنەڕەتی، بەو شێوەیە بوو:

ڕەگی ڕانەبوردوو+/د/=ڕەگی ڕابوردوو

بەڵام دوو دەنگگۆڕکێی /ژد/------>شت و /ێ/---->/ا/ مان کرد. ئێستا، بۆ چاکتر ناسینی وشەی کوردی دوو دەنگکۆڕکێی تر لەو ڕەوتەدا باس دەکەین:
  • /زد/----->/ست/

خواز، خواست، خواستن
ڕانەبوردوو: دە+خواز+م=دەخوازم                       ڕابوردوو: خواز(د)+ م=خواستم

گەز، گەست، گەستن
ڕانەبوردوو: دە+گەز+م=دەگەزم                       ڕابوردوو: گەز(د)+ م=گەستم

لە هەندێ حاڵەتیشدا /زد/--->/ست/ و /ێ/---->/ا/ هاوکات بەرچاو دەکەون:

گوێز، گواست، گواستن
ڕانەبوردوو: دە+گوێز+م=دەگوێزم                       ڕابوردوو: گوێز(د)+ م=گواز(د)+م=گواستم
  • لە هەندێ حاڵەتدا کە ڕەگی ڕانەبوردوو بە دەنگی /ر/ کۆتایی دێت و دەنگی /ر/ تەنیا لە کاری ڕانەبوردوودا دادەکەوێت و بۆ دروستکردنی وشەی تر لە جێی خۆی دەمێنێتەوە، لێرەیشدا لەبنەڕەتدا هەمان زیادکردنی دەنگی /د/ لە ڕەگی ڕانەبوردوو بۆ دروستکردنی ڕەگی ڕابوردوو دروستە:
بە(ر)--->بەرد--->برد
بەر،برد، بردن
ڕانەبوردوو: دە+بە(ر)+م=دەبەم                       ڕابوردوو: بەرد+ م=بردم

کە(ر)--->کەرد---->کرد
کەر،کرد، کردن
ڕانەبوردوو: دە+کە(ر)+م=دەکەم                       ڕابوردوو: کەرد+ م=کردم
خۆر=خوەر--->خوارد
خۆر، خوارد، خواردن
ڕانەبوردوو: دە+خۆ(ر)+م=دەخۆم                       ڕابوردوو: خوارد+ م=خواردم

ڕەنگە ئەو ڕێسایە لە بەکارهێنانی  دەشۆرم و دەشۆم لە دوو بنزاراوەی جیای کوردیدا، زیاتر دەربکەوێت.
  • دیاردەی ئاوارتەی ئەو چاوگانەی بە (-ن) کۆتایی دێن، لە زۆربەی کاتدا بە سەرنجدان لە زمانە کۆنەکانی ئێرانی، دەردەکەوێت کە هەڵگری (د)  یان (ت) بوون و بە تێپەڕبوونی کات بەسەریاندا ئەو دەنگانە داکەوتوون:

    زێ--->زا(ت)
    زێ، زا، زا(ت)ن=زان     بڕوانە زاتەن لە پەهلەویدا

    نێ--->نا(ت)
    نێ،نا،نا(ت)ن=نان    بڕوانە نیهاتەن لە پەهلەویدا

نظرات

پست‌های معروف از این وبلاگ

بەیتی شێخ مەند و شێخ ڕەش

زمان- پەیوەندیی ڕەگی ڕابوردوو و ڕانەبوردوو لە زمانی کوردیدا ٣

زمان- پەیوەندیی ڕەگی ڕابوردوو و ڕانەبوردوو لە زمانی کوردیدا ١